In the Land of Alps

Switzerland, a nation renowned for its stunning landscapes, the towering Alps and rich heritage, offered us an unforgettable summer vacation. The fact that it was mine and my brother’s first international trip made us even more eager and excited! Our trip was filled with moments of awe, wonder and, of course, happiness! 

We began our adventure by visiting Schwarzwald, or Black Forest as people commonly call it. It is a dense, serene forest located in southwest Germany along the Swiss borders. It offered so much, that even my mother’s ever-clicking camera could not take it all in! After exploring the Black Forest, we visited Titisee, a village close by, to try the world famous Black Forest Cake. This cake, invented in this region itself, was delicious, with rich chocolate, fresh cherries and cream. 

The next day, we visited Interlaken, a picturesque town in the mountainous Bernese Oberland region of central Switzerland. Its name is derived from its position between lakes Brienz and Thun. We were all charmed by this town. Just strolling along the streets was as good as sightseeing, as the streets were well maintained, lined with colourful flowers. We visited the Giessbach Falls near Interlaken by boat. We enjoyed hiking up to the funiculaire station. ‘Funiculaire’ is French for ‘cable car’. We went back down on the funicular, taking in the beautiful panorama of the lake Brienz from above.

We took the train from Brienz station to Grindelwald, a pretty village with lush green meadows dotted with flowers. We stayed in a small chalet in Grindelwald. Our excursion the next day was to Jungfrau, the highest summit in Europe. We reached there, travelling by gondola and train. We saw real, live snow for the first time, much to our excitement! For us, who are used to seeing ice come only from our refrigerator, snow falling from the skies and covering lands was an out-of-world experience. We had a lot of fun, playing catch with snowballs and having snowball fights. We explored the ice palace in Jungfrau which had beautiful statues made out of ice! We went up to the Sphinx observatory which offers a panoramic view of the surrounding area. Our visit was truly wonderful and special.

The next day, we took a day trip to Bern, the capital of Switzerland. This city is charming with a medieval flair. We visited the house where the great scientist Albert Einstein lived. Zytglogge, which is one of Bern’s most recognisable symbols, with its 15th century astronomical clock, was something  we all admired greatly. We visited BarenPark, one of the most popular tourist spots in Bern. It is an enclosure which houses bears, located along the banks of the river Aar. It is a significant spot in Bern, as the bear has long served as the namesake, mascot and emblem of Bern. Our next visit in Bern was to the Federal Palace, Bern’s majestic parliament building.

We spent the next day visiting the WOW, the museum of optical illusions in Zurich. It is a great place to relax and have fun after a few hectic days. We solved visual puzzles, clicked illusionary pictures and had a great time. Then we visited the place I loved the most- the Lindt, Home of Chocolate. It is home to the world’s tallest chocolate fountain. The museum narrates the story of Mayan cocoa's conquest of Europe in the hands of Swiss chocolate pioneers. We found out that Swiss chocolate is not only rich and delicious, but also irresistible! We had multiple helpings of chocolate in different forms, shapes and varieties offered free for tasting. I shall never forget that taste.

Our next outing was to Mount Pilatus, which is one of the most legendary places in Central Switzerland. In 1421, Farmer Stemplin, of Neuenkirch, saw a dragon fly from the Rigi to Pilatus and let fall the dragon-stone, now said to be a meteorite and still to be seen in the natural history museum. In former days this stone had a considerable reputation as a cure for many ailments. We toured the Dragon Path, which is associated with myths of dragons living in crevices. We even tried to make snowmen and played in the snow.

Then came the most enjoyable train ride of my life so far- the ride from Chur to Tirano by the Bernina Express. The journey offered views of lush green mountains, meadows dotted with pretty flowers, gushing rivers, scenic villages and the most beautiful of them all- an icy glacier. At the peak of this train route we see all forms of water and all shades of white mixed up together in an unforgettable frame. After that mesmerising journey, we arrived at Tirano, a village in Italy. From Tirano, we went to Milan, one of the world’s four fashion capitals.

In Milan, we visited the world famous Leonardo da Vinci museum. Our visit to this museum was highly educational. The museum has seven departments, each with its own unique display. I liked the Leonardo da Vinci, Art and Science section the most. It has various models of machines reproduced from Leonardo da Vinci’s sketches. His notes cover inventions in multitudes of areas of knowledge like arts, warfare, anatomy and so on. Later on that day, we toured the Sforzesco castle, built in the 15th century. The museum of Sforzesco castle has paintings and sculptures about the life of Jesus Christ, tapestries, weapons from the olden days. It also has Michelangelo’s last sculpture- The Rondanini Pieta. On our second day in Milan, we visited the Duomo di Milano, the third largest church in the world. The cathedral took nearly six centuries to complete. The intricate and grand building charmed us all greatly. The roof of the cathedral offers an amazing view of Milan. We all enjoyed touring Milan very much and were sad to leave it.

We spent the very last day of our trip in a treasure hunt. Foxtrail is a mixture of sightseeing, outdoor escape room and a scavenger hunt. We explored new and old towns of Zurich searching for clues and solving puzzles. Sometimes we got lost, could not solve the puzzle, or find the clue but we all had fun together. And that’s what matters. In the evening, we hiked up a hill to a restaurant to eat cheese fondue. Fondue is a Swiss melted cheese dish served in a pot over a stove and eaten by dipping bread and sometimes vegetables into the cheese using long stemmed forks. The fondue was so delicious that we ate and ate and ate until our stomachs were stuffed full and we could not walk anymore. It was the best meal I had on our trip.

What made our trip more memorable was the organized public transport system and the clean and tidy surroundings in Switzerland. All the places that we visited were spick and span, which was a novelty to us. There was no garbage lying around. The water in the streams and rivers was so crystal clear that we would not have hesitated to drink it. The Zurich public transportation network has been around for over a 100 years. It is very efficient and accessible.

We stayed at my uncle's place during our stay in Zurich. I shall never forget the care and affection with which he and his wife hosted us. They were there to guide us and give us advice about which train to take, which is a good place for a meal and so. Even when we were planning our trip, they assisted us a lot. We enjoyed touring Schwarzwald, Interlaken and Jungfrau with them. Without their help and care this trip wouldn't be as enjoyable as it was.

Our trip to Switzerland was like a tapestry woven together with new experiences, joy and quality time spent with family. I shall always cherish those moments of fun, enjoyment and cheerfulness. Switzerland is not merely a destination, it is a symphony of natural beauty, culture and history that resonates long after the journey ends.

                                                                                                                       

         

  

                                                                                                                            

                                                                                                                           

Creation as an analytical system

I have been thinking about following verse from Bhagvadgeeta Chapter 15 for some time. I realised something as I reflected on this verse in the context of AI and analytics.

सर्वस्य चाहं हृदि सन्निविष्टो | मत्त: स्मृतिर्ज्ञानमपहोनं च ||

वेदैश्च सर्वै: अहमेव वेद्यो | वेदान्तकृत् वेदविदेहचाहं ||

भगवद्गीता १५:१५

वेद, स्मृती, श्रुती, पुराण are considered four kinds of vedic literature. स्मृती in this context means history, accounts of past events, recollections. But in this verse it means the historical data. The first line thus translates as "I dwell in everyone's heart. From me comes forth the historical data, knowledge and information. The words knowledge and information are rather loose translations of words ज्ञान and अपोहन. The later refers to a refining process. The historical data is analyzed by बुद्धी (intellect) to produce knowledge (ज्ञान) which is further refined to remove inaccuracies introduced by doubts, alternative interpretations etc. This is information (अपोहन).  The word वेद is usually interpreted as collection of four ancient scriptures ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद and अथर्ववेद. But it really means "knowledge" as a derivative of root विद् (to know). Thus the one dwelling in the hearts produces perfect knowledge (वेद). 

Now comes the intriguing part. The verse claims that the one who dwells in the hearts and brings forth the perfect knowledge is also the one who is to be known (वेद्य:) through the process described above. That one is the one who has created this ultimate system of knowledge (वेदान्तकृत) and is also the the one who knows the system (वेदवित्).

I am not an expert in संस्कृत. I may have used wrong meanings, translated the verse in a wrong manner. But in case I have been able to capture some essence of the verse, the essense intriuges me. This looks like a description  of a self-analysing analytical system. When the humanity is moving into the age of AI and analytics, this verse just shows the circular movement the humanity is in!

Further it indicates that a near-perfect analytical system is possibly made of tiny decentralized systems (hearts of all living beings) rather than a humongous gigantic system sitting in a data center.

दगडातील देव

बहुतेक कलांचा हेतू हा विशिष्ट माध्यमातून सौदर्याची ते सौंदर्य जास्त खुलेले अशी प्रतिकृती तयार करणे, त्या सौंदर्याचे शोधन करणे हा असतो. चित्रकलेत रंग आणि रेषांच्या माध्यमातून फुलं, पानं, दृष्य, व्यक्ती यांची प्रतिकृती निर्माण करता येते.काव्यात शब्द आणि छंदांच्या माध्यमातून जीवाचे आणि जीवनाचे सौंदर्य अभ्यासतात, त्याची प्रतिकृती करतात.  संगीतात ध्वनीच्या माध्यमातून निसर्गातील पशु, पक्षी, निर्झर इत्यादींच्या संगीताचे शोधन होते. त्याच्या जोडीने नृत्यनाट्यादि कलांतून अनेक माध्यमे एकत्र येऊन काळाच्या आयामाला स्पर्श करतात, तेथील गूढ सौंदर्याचा परिचय करून देतात. ईश्वराची प्रतिकृती म्हणून निर्माण झालेला मानव ईश्वराच्या कृतींची नक्कल करायला कलेचे माध्यम वापरतो.

छायाचित्रण ही त्या मानाने अलिकडच्या काळातील परंतु थोडी वेगळी‌ कला म्हणता येईल. तिच्यात स्वनिर्मिती म्हटली तर आहे म्हटली तर नाही. जे आहे तेच परंतु ते वेगळ्या दृष्टिकोनांतून पकडून त्यातील सौंदर्य वेगवेगळ्या तऱ्हेने खुलविणारी ही कला आहे. Beauty is in the eye of beholder हे या कलेला अक्षरश: लागू पडते. चित्रकलेचे सर्व विषय या कलेचेही विषय ठरतात अगदी दगडधोंडे देखील. चित्रकाराला योग्य दृष्टिकोन पकडायचे काम असते प्रतिकृती यंत्र करते.

परंतु हा दृष्टिकोन किती व्यापक असू शकतो हे श्रीकाकांच्या कामातून कळावे. व्यापक हा शब्द खरंतर इथे त्याच्या रुढार्थाने वापरता येणार नाही. कारण त्यांचा दृष्टिकोन हा सूक्ष्माकडे नेणारा आहे, स्थूलाकडे नाही. मुळात दगडासारख्या रूक्ष विषयात सौंदर्याची रसनिष्पत्ती होऊ शकते हे कळायला फार वेगळा रसिकतेचा झरा हृदयात हवा. पाषाणालाही (रसनिष्पत्तीचा) पाझर फोडणे हे शब्दश: श्रीकाका करतात. दगड कापला की त्यात निसर्गाने लपवलेले अफलातून चित्र दुग्गोचर होते, तेही‌ बऱ्याचदा अमूर्त! अमूर्त (abstract) चित्र हा तसा अर्वाचीन प्रकार. त्यात नैसर्गिक विषय कमी आणि मानवी कल्पकता जास्त! परंतु त्यातही निसर्गाने मानवावर मात केली आहे. Agates ची अशी अनेक छायाचित्रे आंतरजालावर मिळतील. खालील चित्र wikipedia वरून घेतले आहे.

श्रीकाका सूक्ष्मदर्शकाचा वापर करून या चित्रांच्याही पलिकडील चित्रे पकडतात. त्यांची ही‌ चित्रे https://shrinivasgadre.com/ या संकेतस्थळावर पहायला मिळतील. ती जरूर पहा.

सौंदर्य निर्माण कसे होते याचे माझ्यापुरते उत्तर लय आणि तालातून असे आहे. ध्वनीला लय आणि तालाच्या सूत्रात गुंफवले की संगीत निर्माण होते. लय आणि तालाच्या अक्षांवर रंगरेषांचे रोपण केले की‌ चित्र निर्माण होते. सृष्टी अशाच अनेक लयबद्ध आणि तालबद्ध, स्थूल आणि सूक्ष्म क्रियांचे "बोलते अर्णव" आहे. प्रचंड हा शब्द कमी पडावा अशा आकाशगंगाच्या युगानुयुगे चालणाऱ्या पुनरावर्ती हालचालींपासून सूक्ष्मतेचा कळस असलेल्या अणूच्या आतील क्षणभंगूर पुनरावर्ती क्रियांपर्यंत सृष्टी अथक कार्यरत असते. या क्रियाच तिला सुंदर बनवतात. मधुराधिपतेरखिलं मधुरं असे त्या मंथनातील अमृत.

 पृथ्वीच्या अंतरंगात लाखो वर्षे चालणाऱ्या लयबद्ध क्रियांमधून घडलेल्या दगडांमध्ये हे सौंदर्य नसते तरच आश्चर्य! या क्रियांची स्मृती दगडात अशी चित्रबद्ध होते. अशा प्रकारे दगडातील देव दाखवणारे श्रीकाका विरळाच!

कृष्णेपासून पाचगणीपर्यंत

पुण्याची अनेक वैशिष्ट्य आहेत. त्यातलं एक महत्त्वाचं म्हणजे पुणे सर्व बाजूंनी टेकड्यांनी, डोंगरांनी वेढलं आहे. पुण्यातून कुठेल्याही बाजूने बाहेर पडलं तरी रस्ता डोंगरटेकड्यांमधूनच जातो. काही डोंगरटेकड्यांना नावं आहेत, काहींना नाहीत, काही माहिती आहेत, काही नाहीत. माथ्यावर एकटं मंदिर, कुठे किल्याची तटबंदी, कुठे लेणी, कुठे जंगलं, कुठे नुसतंच उजाड पठार प्रत्येक डोंगर, प्रत्येक टेकडी स्वत:चं व्यक्तिमत्त्व सांभाळत, मिरवत या रस्त्यांना साथ देत आले आहेत. मी लहान असल्यापासून माझा प्रवासातला एक विरंगुळा म्हणजे या टेकड्या, हे डोंगर पाहणं. त्यांचे माथे, त्यांचे चढ-उतार, आकार, रंग यातून त्यांचं व्यक्तित्त्व उलगडण्याचा प्रयत्न करणं. यातलाच एक विचार म्हणजे, या माथ्यांवर कसं पोचता येईल, त्यांचं अंतरंग कसं असेल याच्या कल्पना लढवणं. मोठा झालो तसं गिर्यारोहणाची ओळख झाली. अनेक गडकिल्ले चढलो, भटकलो. पण प्रत्येकवेळी कोणीतरी अग्रग (आधी जाऊन आलेला) बरोबर असायचा! किंवा आजूबाजूला मार्गदर्शन करणारं कोणीतरी भेटायचंच, किंवा वाटा एवढ्या वापरात असायच्या की वेगळं विचारण्याची गरजच पडायची नाही. त्यामुळे अनोळखी डोंगरटेकड्यांवर स्वत: मार्ग काढत चढणं ही कल्पनाच राहिली. वय वाढत गेलं तशी अनेक गोष्टींबरोबर याचाही विसर पडला.

काही महिन्यांपूर्वी कृष्णाकाठी धोमधरणाच्या तलावाशेजारी राहण्याचा योग आला. जिथे राहत होतो तिथून समोरच एक डोंगराची सोंड वरती पाचगणीपर्यंत पोहोचलेली दिसत होती. बालपणीच्या कल्पना मनात पुऩ्हा उभारून आल्या. या मुक्कामात सकाळी मी आधी एकटा आणि मग सहकुटुंब त्या सोंडेवर चक्कर मारून आलो. असेच चढत गेलो तर पाचगणीपर्यंत
पोहोचता येईल. तसं करून बघावं का असा विचार आम्ही केला. मुलांनाही एव्हाना या कल्पनेची भूरळ पडली होती. सहचारिणीने आपले पद अक्षरश: खरे करण्याचे ठरवले. पुऩ्हा कधीतरी येऊन इथून पाचगणीला गिर्यारोहण करत जाऊ असे बेत आखत आम्ही परतलो. रोजच्या व्यापात तो बेत मागे पडत चालला होता. कमीतकमी वर्षभरतरी हा बेत रहित होणार असं दिसत असताना (म्हणजेच पुऩ्हा कधीही‌ तो खरा होण्याच्या बेतात असताना), अचानक गोष्टी जुळूण आल्या. आम्हा दोघांना सलग सुट्टी मिळाली, मुलांना सुट्टी मिळाली. एका सकाळी न्याहरीच्या वेळेस पुढच्या दोन दिवसांनी होऊ घातलेल्या कृष्णाकाठ ते पाचगणीच्या स्वारीची पूर्ण योजना तयार झाली. इतर गोष्टी हव्या तशा घडत गेल्या आणि आम्ही दोनच महिन्यात पुऩ्हा त्या सोंडेवरून वर चालू लागलो.

Google map वरून थोडा फार अंदाज घेतला होता. मुख्य म्हणजे पूर्ण वाटेवर range असेल अशी शक्यता दाट होती. डोंगराच्या पायथ्याला चोहोबाजूला वस्ती होती. काही बरेवाईट झाले तर फोन, रस्ते, वाहने अगदी सहज नव्हे पण दुर्गमही नव्हते. आम्ही श्री सरोदेंची एक गाडी भाड्याने ठरवली.  पूर्वीच्या ओळखीचा मान राखून असेल कदाचित पण तेही स्वत: आमच्या या योजनेत सामील झाले. काही झाले तर त्यांना जवळच्या रस्त्याने पोचण्याजोग्या ठिकाणी यायच्या सूचना दिल्या होत्या.सापविंचू, वाट चुकणे, दुखापत, थकवा अनेक शंकांची उत्तरं तरीही माहिती नव्हतीच. इतके गडकिल्ले चढून डोंगर दुरुनदेखील जोखण्याचे कसब आपोआप येते. दगडामातीच्या त्या वाटांवरच्या खुणांची ओळख होते. त्या अनुभवाच्या शिदोरीवर आणि देवावर भिस्त ठेवून आम्ही सुरुवात केली. मुलं लहान, अननुभवी पण आईबापावर विश्वास ठेवून निघालेली. असे आम्ही पुऩ्हा ती चढण चढू लागलो.

अर्धीअधिक वाट पटकन सरली आणि चढण चालू झाली. पाण्याची वाट गुरामाणसांनी जाऊन सरावती केली होती. शेणालेंड्यांनी ती ओळख जागोजागी पटत होती. दक्षिणेकडे चढ असल्याने दिवस वर आला तरी दक्षिणायनी सूर्याने फार तापला नव्हता. पण हळूहळू गवत उंच उंच होऊ लागले तशी वाट अचानक पायातून निसटून जाऊ लागली. बऱ्याच वेळा परतण्याची वेळ येणार असे वाटेपर्यंत तिने आपले अस्तित्व प्रकट केले. गवताचे बी कपड्यांतून अंगाला टोचू लागले तरी आम्ही वाटचाल चालूच ठेवली. क्वचित माघार घेऊन वाट बदलत, एकमेकांना प्रोत्साहन देत जवळजवळ तीन तास आम्ही फारसे न थांबता चढत होतो. बऱ्याच डोंगरांवर अगदी माथ्याच्या बाजून उभ्या शिळा असतात त्या सहज चढता येत नाहीत, त्यांना कुठेतरी फट असते ती वळसा घालून शोधून मग माथ्यावर पोचता येते. तसे झाले असते तर पंचाईत होती. पण तसे न होता एक विचित्रच संकट समोर ठाकले. Google map अगदी थोडके अंतर राहिलेले दाखवत असताना, अनेक काटेरी फांद्यांनी आमची वाट अडवली. गवताचे काटे टोचून त्यांचे आता काही वाटत नव्हते. अंगाचा कुठलाही भाग या काट्यांना अपरिचित राहिला नव्हता. पण या काटेरी फांद्या भयानक होत्या, घातक होत्या. जिकडे जावे तिकडे या फांद्या. माघार घेऊनही पुऩ्हा त्या समोर येत होत्या. आमच्याकडे त्या फांद्या मोडायला काहीच हत्यार नव्हते किंवा त्यांच्यापासून रक्षण करण्याचे साधन. अखेर त्या फांद्या या एकाच झाड्यापासून चहूबाजूंनी पसरल्या आहेत असे लक्षात आले. त्याचे पसरणे वडासारखे दिसत होते. त्या अनादि, अनंत झाडाल वळसा घालून जाणे हा एकच उपाय दिसत होता. इथे गवत आमच्या डोक्याहूनही उंच होते. मुले तर गवतात पूर्ण लपत होती. त्यामुळे वाटाही कळेनाशा झाल्या होत्या. आपल्याला पाचगणीपर्यंत न पोचता इथूनच, इतक्या जवळून परत जावे लागणार या कल्पनेने हैराण व्हायला होत होते. पण प्रयत्नांना अखेर यश मिळाले वाट शोधता शोधता ते झाड मागे पडले आणि थोडक्या वेळात आम्ही शेतांमधून चालू लागलो. चार तासांचा वाटचालीनंतर पांगारी गावात पोचलो. एक आजी भेटल्या, त्यांना आम्ही कुठून आलो हे सांगितल्यावर त्यांनी आ वासला. कित्येक वर्षात या वाटेने कोणी माणूस आलागेला नाही असं त्या म्हणाल्या. सरोदेंना location pin पाठवून बोलवून घेतलं. तेही दहाव्या मिनिटाला आमच्या समोर हजर झाले.

आमच्या या विजयाबद्दल 'उस्तादी'त मेजवानी झोडून आम्ही पुण्याच्या वाटेला लागलो तेव्हा चेहऱ्यावर शक्याशक्यतेच्या सीमा ओलांडल्याचा आनंद होता, अंगात काटे, आणि मनात काहीतरी वेगळं केल्याची झिंग.

बालपणीच्या वेडगळ कल्पना, स्वप्नं खरी करण्याचं‌ धाडस कमी लोक करतात. त्या खऱ्या होण्याचं भाग्य थोड्या लोकांना असतं हे The Alchemist मधे मी वाचलं होतं. ते भाग्य थोड्या प्रमाणात का होईन माझ्या वाट्याला सहकुटुंब आलं.

एक वर्ष भाज्यांचं

 बटाटा, वांगी, घेवडा, वाल पापडी, वाल पावटा, भेंडी, टॉमॅटो, मुळा, कांदा, पुदिना, मिरची, मेथी, पालक, दुधी भोपळा, भोपळी मिरची, अळू, हळद, कोथिंबीर, चुका, घोळू, मायाळू, राजगिरा, आंबा, फणस, नारळ, भुईमूग, लिंबू, लेट्यूस, बसिल - मी भाजी मंडईबद्दल बोलत नाहीये. ही सगळी नावं आम्ही आमच्या घरी उगवलेल्या पिकवलेल्या भाज्यांची, फळांची नावं आहेत.

पुण्यासारख्या शहरात मिळण्याऱ्या फळांची, भाज्यांची दिवसेंदिवस घसरत चाललेली प्रत, फळ, भाज्या पिकवण्याच्या, साठवणीच्या सदोष आणि धोकादायक पद्धती, त्यातून होणारे आजार हा मोठा संशोधनाचा विषय आहे. त्यात दोषारोपांपेक्षा पुण्यासारख्या सुपीक प्रांतात, बारमाही नद्यांमध्ये वसलेल्या शहरात ही स्थिती निर्माण का व्हावी हा प्रश्न आणि त्यावरील उपाय महत्त्वाचे आहेत. कोविडच्या काळात अन्न ही अत्यावश्यक सेवा झाल्याने हे प्रश्न फारच तीव्र झाले. या गंभीर प्रश्नांच्या पार्श्वभूमीवर, थोडीफार मजा, नेहमीच्या कामातून विरंगुळा म्हणून मी बागेत भाज्या घ्यायला सुरुवात केली.

पुण्यात बंगला आणि त्याभोवती बाग असणं हे भाग्य. या बागेत माझ्या लहानपणीपासून फळझाडं आहेत, आंबा फणस हे त्यातलेच. क्वचित भाज्या घेतलेल्याही मी पाहिल्या आहेत. त्यामुळे बागेत भाज्या घेणं हे मला नवीन नाही. एकदा बी टाकलं की बरंचसं काम निसर्ग करतो त्यामुळे तिथेही सुरुवात करायला फारसं अवघड नाही. शेतासारखं टनावारी उत्पादन, एकरी उत्पादनाच्या अवघड गणितापेक्षा, जे उगेल ते आपलं इतकं साधं गणित ठेवल्याने मातीची प्रत, खतं, बियाण्याची प्रत असल्या भानगडीत पडायला लागलं नाही. बिया लावून बघायच्या, त्यांना नियमित पाणी‌ घालायचं, वेळोवेळी खुरपणी करायची, खतं, कीटकनाशकं घालायची यातून जे येईल ते वापरायचं इतका साधा खेळ सुरु केला. रोजच्या कामातून या सगळ्यासाठी वेळ काढणं अवघड असल्याने एक माळी‌ ठेवला. प्रत्येक झाडानुसार खतं आणि कीटकनाशकं शोधणं, सांभाळणं शक्य नसल्याने साधारण सर्व झाडांना चालतील अशी खतं आणि कीटकनाशकं वापरली. यातून गेलं वर्षभर आम्ही भाज्या घेत आहोत. तीव्र उऩ्हाचे एक दोन महिने सोडता  दर आठवड्यात सरासरी दोनदातरी आम्ही घरातली भाजी स्वयंपाकात वापरतो आहोत. एक दिवस घरी उगवलेल्या पाच भाज्यांचा वापर करून स्वयंपाक केला, त्याची सर पंचपक्वांनाही यायची नाही.

अर्थात् हे जितकं वाटतं तितकं glamorous नाही. बाजारातून आणलेली भाजी आपण हवी तितकी(च) आणू शकतो परंतु बागेत तसं होत नाही. कधी जास्त कधी कमी. अशा भाज्यातून पोटभर स्वयंपाक करणं ही कल्पनेला ताण देणारी कला आहे. कालच पाच वांगी मिळाली, तीन भरल्या वांग्याच्या आकाराची‌, दोन जरा मोठी. मग तीन वांग्यांची भरली वांगी आणि बाकीच्या दोघांची परतून अशी ताटात आली. भोपळी‌ मिरच्या कमी आल्या तर कधी भरीला बटाटे किंवा त्याचं पंचामृत करायला कल्पनाशक्ती पणाला लागते. अनेकदा झाडं मरतात, हाताशी आलेल्या भाज्या अनाकलनीयरित्या नासतात हे सगळं पचवायला लागतं. मुख्या म्हणजे यात आर्थिक नफ्यातोट्याचा विचार केला तर हा आतबट्याचा व्यवहार ठरतो.

भाज्या, फळं ताजी मिळतात. बाजारात अगदी farm fresh वगैरे नावाखाली मिळणाऱ्या भाज्याही किती शिळ्या असतात याचा अंदाज घरी पिकवलेली भाजी झाडावरून काढून ताटात घेतल्याशिवाय कळणार नाही. बहुतेक भाज्या कच्च्या खाल्यातरी चविष्ट लागतात किंबहुना शिजवण्यापेक्षा त्या तशाच खाव्याशा वाटतात इतक्या त्या ताज्या असतात. याव्यतिरिक्त या भाज्यांना उगवताना, वाढताना पाहण्याचं सुख वेगळं! त्यातून आपल्या ज्ञानात पडणारी भर वेगळी. एखादे झाड विपरीत परिस्थितीत वाढताना त्याची लवकर पिकून बिया निर्माण करण्याची‌ चाललेली धडपड पाहिली की आजच्या corporate जगतातील stress चे आकलन होते. असे साक्षात्कार वेगळे!

असो तर हे असं भाजीपुराण. शहरी शेती (urban farming) ही नवी कल्पना मूळ धरू पाहते आहे. इमारतींच्या गच्च्या, तिथली सामाईक मोकळी‌ जागा जी‌ इतरवेळी वापरात नसते ती भाजीपाला उगवण्यासाठी वापरात आणणे अशी साधी कल्पना. त्या कल्पनेच्या अनुषंगाने आमचा स्वल्प प्रयत्न! याची काही क्षणचित्रे.

Sleep, is it necessary?

Disclaimer: Though this article is based on religious scripture, it is not intended to hurt any religious beliefs and feeling knowingly or unknowigly.

Genesis 2:2 tells us that God rested on the Seventh day from his work. A similar concept of day and night, corresponding to the periods of activity and rest, is described in Manusmriti (1:65) ("रात्रि: स्वप्नाय भूतानां चेष्टायै कर्मणामह:"). Manusmriti goes a step further and describes the cycles of day and night for various beings like देव (gods), पितर (departed souls) and मनुष्य (human beings). Human being are weak. They are susceptible to fatigue. So it is expected that they will need a rest between two periods of activity. But gods are all strong, possess all kinds of powers, and are capable of doing almost anything. Why do they need a period of rest? Why can't they go on and on? Most surprisingly, God the Lord, almighty as well needs a period of rest. WHY? The question had been bugging me for quite some time.

One of my previous blogs answers this to some extent. During the period of activity, beings create garbage in order to increase efficiency. The period of rest is required to clean this garbage up. But gods or God possess such capabilities that they should be able to work without creating any garbage, I believed. Whether or not that is true, the question still remains.

One of my recent experiments has the answer to that question, I think. We have a single producer multiple consumer system which looks something like below (Fig. 1). Each consumer consumes a W and produces an L and sends it off to another system. Consumer cycles between periods of activity (produce and send L) and in-activity (wait for producer to produce W).

The process to convert W to L is same and once an L is available its copies can be reproduced easily. We wanted to change the system by introducing a Consumer-Producer which will consume W and produce L as seen in Fig.2 and Fig.3. It was expected that the modified system would require much lesser resources than the system in Fig.1 owing to the savings in W to L conversion. The best operation would have been what's shown in Fig.3 but the supply lines from W-producer to W-Consumer-L-producer weren't easily available. So we deviced an intermediate solution as shown in Fig.2. In this intermediate system one cycle of L-Consumer consists of two periods of activity and two periods of rest. W-Consumer-L-Producer's one cycle consists of one period of activity and one period of rest. When we measured resources required for this intermediate system, we were utterly disappointed. It required more resources than the original system. Further investigation revealed that the extra periods of activity in L-Consumer were consuming more resources. L-Consumer was spending resources doing needless work. Once the supply lines were straightened as shown in Fig.3 each process was active only for the time is was required to be and otherwise it was at rest. Lession learnt: unnecessarily active processes waste resource. Once they were given enough rest, they consumed optimal resources. The final system was observed to required much lesser resources compared to the original system.

Coming back to where we started, rest is not just for rejuvenation but it is necessary for optimal resource consumption as well. It seems that the latter is the main function of sleep and rejuvenation is just a byproduct. Sleep never reverses our age; we always grow older and older.

This realisation opens up new questions. What is the function of God? Why does that function need to stop when it rests? If we were to extend the producer-consumer example further, what each of these species, including the God, are producing and what are they consuming?

Genesis

Creating something is, um, a (relatively) long process. First you have an idea or a concept. How does that come to you is subject of another blog. Or maybe we will cover some aspects of it later here. But let's say you have an idea or a concept. Then you add architectural pieces, design those so that the seed, that was an idea, starts to blossom. It takes some shape, maybe still in your mind. Then you implement it. Give it some form that is tangible to your physical being, and also to the others'. But this is not just a three step process. Those three steps repeat. At each step, we see something missing or something that can be improved in the previous steps. So you go back and fix the idea, architecture, design and implementation. This continues ..., um, forever .... But most important is the rate at which this all happens. Each of these steps, even when repeated, needs to stabilize, before the next step begins. Changing an idea before it had time to blossom or a design or an implementation before it had been given time to prove itself might kill the idea, the design or the implementation even if it was useful and valuable. That's what the Genesis 1 (KJV) tells us. He had an idea. He designed and implemented it. He saw that the idea had been realized well. He let it have its own time. Only then He moved on to improve upon it. On the seventh day He actually gave the whole of creation a much longer time to, um, stabilize, before embarking upon His most marvelous creation, His own image, which He is yet to finish, if I may dare to say.

One idea given its own time gives birth to more ideas, even if that idea itself fails. When it is not given the required time the idea gets destroyed along with any new ideas it might have produced. As explained in Viduraniti (विदुरनीती)

वनस्पतेरपक्वानि फलानि प्रचिनोति यः ।
स नाप्नोति रसं तेभ्यो बीजं चास्य विनश्यति ॥ १५॥

One who harvests fruits before they ripe can not enjoy their juice and also destroys their seed. 

यस्तु पक्वमुपादत्ते काले परिणतं फलम् ।
फलाद्रसं स लभते बीजाच्चैव फलं पुनः ॥ १६॥

One who harvests ripened fruits enjoys their juice and grows further fruits from their seed.

Marvelous thing about His creation is that the creation itself capable of having new ideas which it wants to realize. A being wants to grow, sustain and also reproduce. It has ideas to improve the quality of seed, quality of fruit and itself. These ideas are endless and numerous. But these beings are not as patient as the Creator himself. They want it quick, fast, right now. But He is compassionate, loving and resourceful. He solves that problem also, but using an already proven idea. As described in Manusmriti (1:65) ("रात्रि: स्वप्नाय भूतानां चेष्टायै कर्मणामह:"), He created days and nights for them similar to what He did for himself. He provides them with shorter cycles and containerized environments where the beings can incubate their ideas, nurture them and contribute back when they had their own time. That is how the Creation flourishes and goes on forever and forever.

Today we are seeing ever increasing, overwhelming, self-accelerating demand to innovate, produce new things, solve new problems. But the solution has been already thought long back and is well documented. It only needs to be adapted to the modern conditions and implemented.