चारचाकी चालवणं

मी‌ मोटार ड्रायव्हिंग स्कूलमध्ये नाव घातलं. पहिल्याच दिवशी शिकवणाऱ्यानं विचारलं, "कुठली गाडी चालविता येते?". "लुना", मी उत्तरलो. कुठून येतात असा चेहरा करून तो म्हणाला, "म्हणजे, कुठली गिअरवाली गाडी चालवता येते?". "कायनेटिक", कुठलीच नाही असं म्हणून पूर्ण इज्जत जाण्यापेक्षा हे बरं होतं. "जरा पाहून घेत जा रे", आतल्या माणसाला उद्देशून म्हणलेलं हे वाक्य मी कानावर घेतलंच नाही. माझाही नाईलाज होता, मला लुना ते चारचाकी ही उडी‌ घेण्यावाचून गत्यंतर नव्हतं, म्हणून अक्षरश: उडी मारून मी‌ स्टिअरिंग व्हीलचा ताबा घेतला. हा माणूस मला इथूनच हाकलून देतो का काय अशी‌ भीतीही‌ असं 'पाऊल उचलण्या'मागे होती. "गिअर, क्लच म्हणजे काय हे माहित आहे का? या बाहेर. मी‌ थोडं चालवून दाखवतो, मग तुम्हाला शिकवतो". पुढचा काही काळ गाडीचे वेगवेगळे भाग कुठे कुठे असतात आणि त्यांचा उपयोग कसा करायचा हे जाणण्यात गेला. मग बॉनेट नावाची अलिबाबाची‌ गुहा उघडण्यात आली. एकूण पहिला दिवस शाळेत जातो तसा नुसतेच नव्या पुस्तकांचे वास घेण्यात गेला. खरी मजा दुसऱ्या दिवसापासून सुरू झाली.

शाळेतल्या पुस्तकांमधले पहिले धडे सोपे असतात. पण इथल्या पहिल्या धड्याने अगदी 'बसल्या जागी' घाम काढला. पहिला गिअर टाकून गाडी ‌सुरू करणे हा प्रकार वाटला होता तितका सोपा नव्हता. हळूहळू‌ क्लच सोडत ऍक्सिलरेटर दाबून गाडी‌ पुढे नेणे ही एवढीशी वाटणारी गोष्ट प्रत्यक्षात महाभयंकर होती. कधी क्लच लवकर सोडला गेल्याने गाडी, असहकार पुकारत असे, तर कधी क्लच आणि ऍक्सिलरेटरचे एकमेकांशी न पटल्याने निषेधाचे आवाज काढत असे. हा निषेध ती कधी‌ उसळी‌ मारून तर कधी बंद चा नारा देऊन व्यक्त करत असे. क्लच कधी सोडायचा हे कळण्यासाठी तो सोडताना बाजूच्या आरशात गाडीची‌ थरथर कधी जाणवते वगैरे गोष्टीही आजमावून पाहिल्या. पण या बाजूच्या आरशात पाहताना मागच्या रस्त्यावरून जाणाऱ्या इतरच आकर्षक गोष्टींकडे लक्ष जात असल्याने तोही प्रयत्न फसला. शेवटी क्लच आणि ऍक्सिलरेटरमध्ये तह झाला असावा, माझी‌ गाडी वाहती‌ झाली. आमच्या शिक्षकाने या तहात मध्यस्थी केल्याचे नंतर माझ्या लक्षात आले. हा पहिला गिअर टाकल्यावर पुढचे गिअर त्यामानाने विनासायास पडले. दुसरा ते तिसरा आणि तिसरा ते दुसरा हा आडमार्गपण सवयीचा बनला.

गाडी चालवण्यापुरते आपल्याला आणखी‌ दोन हात आणि डोक्यामागे दोन डोळे मिळावेत असे वाटू लागते. रस्त्यावर वाहने, माणसं चारही बाजूंनी‌ हालचाल करत असतात. विशेषत: गाडी‌ शिकताना तर रस्त्यावरची सगळी‌ चर सृष्टी आपल्या गाडीवर चहूबाजूंनी धडकायलाच टपलेली आहे असंच वाटत असतं. डावी-उजवीकडून वळणारी गाडी, दहा फुट पलिकडे रस्त्याच्या दुभाजकावरून रस्त्यावर उतरणारा पादचारी, आपल्या डाव्या बाजूला गाडीपासून दोनचार फुट पलिकडे कठड्यावरून रस्त्यावर पाय सोडून बागेत बसल्यासारखा बसलेला माणूस या तशा निरुपद्रवी गोष्टी! पण गाडी‌ शिकताना यातली‌ कुठलीही गोष्ट heart attack ला कारणीभूत होऊ शकते. आपल्या गाडीला रस्त्यारचा एखादा खड्डा, रस्त्यावरून जाणारी दुसरी गाडी किंवा त्या गाडीतील वा गाडीवरचं माणूस, रस्त्यावरची झाडं, भिंती किंवा इतर वस्तू यांबद्दल कधी‌ प्रेम उत्पन्न होईल आणि त्यांना जबरदस्त मिठी मारावी किंवा गेला बाजार निसटतं चुंबन घ्यावं असं वाटेल त्याचा काय भरवसा.

गाडीची ही प्रेमाची आंदोलने, तिच्या स्वभावातील हिंदोळे हळूहळू परिचयाचे होऊ लागले. चाकाच्या मागे बसून बॉनेटच्या पलिकडची अंतरे, आरशातून लांब दिसणाऱ्या जवळच्या वस्तू, डावीकडची रुंदी यांचा अंदाज येऊ लागला. तशी गाडी चालवण्यातली रंगत वाढू लागली. गाडीचंही लोणच्यासारखंच आहे. लोणचं नुकतंच घातलं असेल तर त्यातल्या तिखट, आंबट, तेलकट चवी एखाद्याला जगातून उठवतात पण जसं ते मुरतं तशा याच चवी जेवणाची लज्जत वाढवतात. गाडीचे आचके, गचके नवख्याला आयुष्यातून उठवतील पण जशी त्यांच्याशी ओळख होते तसा रस्ता कधी सरतो ते कळत नाही.